4. อุฏฐานสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 จำพวก

[134] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล 4 จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก
4 จำพวกเป็นไฉน คือ
อุฏฺฐานผลุปชีวี น กมฺมผลุปชีวี บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วย
ผลของความหมั่น มิใช่ดำรงชีพอยู่
ด้วยผลของกรรม
กมฺมผลุปชีวี น อุฏฺฐานผลุปชีวี บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของกรรม มิใช่ดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของความหมั่น
อุฏฺฐานผลุปชีวี เจว กมฺมผลุปชีวี จ บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของความหมั่นบ้าง ด้วยผลของ
กรรมบ้าง
เนว อุฏฺฐานผลุปชีวี น กมฺมผลุปชีวี บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของความหมั่นก็มิใช่ ด้วยผลของ
กรรมก็มิใช่.
นี้แล บุคคล 4 จำพวก มีปรากฏอยู่ในโลก.
จบอุฏฐานสูตรที่ 4

อรรถกถาอุฏฐานสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอุฏฐานสูตรที่ 4 ดังต่อไปนี้ :-
บุคคลจำพวกหนึ่ง ใช้วันเวลาให้ล่วงไป ด้วยความเพียรคือความหมั่น
เท่านั้น ได้อะไรมาเพียงเป็นผลของความเพียรนั้น ที่หลั่งออกมาเลี้ยงชีวิต
เขาอาศัยแต่ความหมั่นนั้น ไม่ได้ผลบุญอะไร บุคคลจำพวกนี้ ชื่อว่าดำรงชีพ
อยู่ด้วยผลของความหมั่น มิใช่ดำรงอยู่ด้วยผลของกรรม.ส่วนเหล่าเทวดา
แม้ทั้งหมด ตั้งแต่เทวดาชั้นจาตุมมหาราชเป็นต้นไป เพราะเข้าไปอาศัยผลบุญ
ดำรงชีพ เว้นความเพียรคือความหมั่น ชื่อว่าดำรงชีพอยู่ด้วยผลของกรรม
มิใช่ดำรงชีพอยู่ด้วยผลของความหมั่น. อิสระชนมีพระราชามหาอำมาตย์
ของพระราชาเป็นต้น ชื่อว่าดำรงชีพอยู่ด้วยผลของความหมั่น และดำรง
ชีพอยู่ด้วยผลของกรรม. พวกสัตว์นรกดำรงชีพอยู่ด้วยผลของความหมั่น
ก็มิใช่ ด้วยผลของกรรมก็มิใช่. ผลบุญนั่นแล ท่านประสงค์ว่าผลของกรรม
ในสูตรนี้ ผลบุญนั้นไม่มีแก่พวกสัตว์นรกเหล่านั้น.
จบอรรถกถาอุฏฐานสูตรที่ 4

5. สาวัชชสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 จำพวก

[135] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล 4 จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก
4 จำพวกเป็นไฉน คือ
สาวชฺโช บุคคลมีโทษ
วชฺชพหุโล บุคคลมีโทษมาก
อปฺปวชฺโช บุคคลมีโทษน้อย
อนวชฺโช บุคคลไม่มีโทษ